Cây hương phụ hay còn gọi là Cỏ gấu , tên khoa học: Rhizoma Cyperi có tác dụng chữa các bệnh như kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, viêm tử cung mãn tính, đau dạ dày, ăn uống kém tiêu. Chữa khí uất, ung thư, ngực bụng chướng đau.
Bộ phận dùng: Thân rễ phơi khô (Rhizoma Cyperi)
Phân bố: Cây mọc hoang nhiều nơi ở nước ta và nhiều nước khác. Hương phụ biển cung cấp lượng dược liệu chủ yếu trên thị trường, Hương phụ vườn rất ít.
Thu hái: Thu hoạch vào mùa thu, lấy dược liệu về, đốt bỏ lông và rễ con rồi phơi khô hoặc luộc hay đồ kỹ rồi phơi khô.
Thành phần hoá học: Tinh dầu Trong tinh dầu củ gấu có cyperen, b-selinen, cyperol; còn có a-cyperol, cyperolen, patchoulenon, cyperotundon. Củ gấu còn chứa dầu béo chứa glycerol và các acid linoleic, linolenic, oleic, myristic, stearic, chất không xà phòng hóa.
Công năng: Hành khí, giải uất, điều kinh, giảm đau.
Công dụng: Chữa kinh nguyệt không đều, thấy kinh đau bụng, viêm tử cung mãn tính, đau dạ dày, ăn uống kém tiêu.
Cách dùng, liều lượng: Ngày dùng 6 – 12g. Dạng thuốc sắc, bột, viên, cao hay rượu thuốc. Dùng riêng hay phối hợp trong các phương thuốc phụ khoa, đau dạ dày.
Bào chế:
- Hương phụ loại bỏ lông và tạp chất, nghiền vụn hoặc thái lát mỏng.
- Thố Hương phụ (chế giấm): Lấy lát Hương phụ hoặc mảnh vụn Hương phụ, đổ thêm giấm vào khuấy đều, ủ một đêm, đợi cho hút hết giấm, cho vào chảo sao lửa nhẹ đến màu hơi vàng, lấy ra, phơi khô. Cứ 10 kg Hương phụ dùng 2 lít giấm.
Bài thuốc :
Hương phụ chứa nhiều tinh dầu cyperol, cyperen có tác dụng ức chế sự co bóp của tử cung làm dịu cơn co tử cung, làm giảm đau trên động vật thí nghiệm.
Theo tài liệu cổ, Hương phụ có vị cay, đắng hơi ngọt, tác dụng giải uất, điều kinh, chỉ thống, chữa ngực bụng trướng đau, ung thủng, khí uất kết không thông, phụ nữ có kinh đau bụng, viêm tử cung mạn tính, đau dạ dày, ăn không tiêu, nôn mửa, đau bụng tiêu chảy. Dùng mỗi ngày 6-12g dạng thuốc sắc, thuốc bột.
- Ðau dạ dày : dùng Hương phụ 30g, Riềng 15g, tán thành bột mịn. Dùng 3g với nước ấm, hai lần trong ngày.
- Bài thuốc điều kinh chữa kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh, khí huyết kém : Hương phụ 20g Ích mẫu 15g, Ngải diệp 10g, Nhân trần 15g, Ðỗ 500ml nước sắc còn 150ml nước, uống ngày một thang (ở An Giang).
- Ðiều hòa kinh nguyệt (Thuốc Hương Ngải): Hương phụ 3g, Ích mẫu 3g, Ngải cứu 3g, Bạch đồng nữ 3g, sắc với nước; chia 3 lần uống trong ngày. Muốn cho kinh nguyệt đều, uống đón kinh 10 ngày trước ngày dự đoán có kinh.
- Chữa tiêu hóa kém: Hương phụ (sao) 12g, vỏ Quýt (sao) 12g, vỏ Vối (sao) 12g, vỏ Rụt (sao) 16g, Chỉ xác 12g. Sắc nước uống; nếu có kèm tiêu chảy, thêm củ riềng 8g, búp Ổi 12g.
Sưu Tầm
